IT-industrie woest over loterij-aanbesteding

Bingo dreigt als selectie-instrument bij publieke tenders CGI en Atos, met zich daarbij gevoegd Capgemini en de Caesar Groep, hebben een kort geding aangespannen tegen het Rijk. Die heeft voor drie rijksinstanties - CJIB, Raad van State en Raad voor de Kinderbescherming - via een zogeheten Inkoopuitvoeringscentrum (IUC) aanbestedingen voor ict-inhuur georganiseerd waarbij de leveranciers via een loterij zijn geselecteerd. Volgens de it-bedrijven is deze willekeurige manier van selecteren volledig in strijd met het aanbestedingsrecht. Zij krijgen bijval van veel collega-bedrijven uit de it-industrie die onthutst zijn over deze handelswijze van het Rijk.

Het IUC EZ organiseerde met de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (ook onderdeel van het ministerie van Economische Zaken) drie gelijksoortige aanbestedingen voor het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB), de Raad van State en de Raad voor de Kinderbescherming. Daar bleken steeds veertien it-leveranciers van de achttien (en bij één tender 21) dezelfde scores te hebben behaald. Bij gelijke stand volgde een loting waarna er diverse leveranciers buiten de boot vielen.

Willekeur

Een aantal van hen - CGI en Atos met in hun kielzog Capgemini en Caesar Groep - is binnen de bezwaartermijn na de gunning naar de rechtbank in Den Haag gestapt en eist stopzetting van deze aanbesteding. Het willekeurige element van deze loterij is in hun ogen in strijd met het transparantiebeginsel en het eerlijke speelveld dat bij een Europese aanbesteding moet worden geschapen.

Een woordvoerder van Capgemini stelt dat een loterijsysteem te weinig rekening houdt met de kwaliteit en het onderscheidend vermogen van de partijen die meedingen naar een opdracht.

Atos kon nog geen reactie geven; CGI wil pas reageren als de rechtbank uitspraak heeft gedaan. De ict-dienstverlener blijkt de voortrekker te zijn in het protest tegen deze manier van aanbesteden door Inkoopuitvoeringscentrales. Het bedrijf trok al in het voortraject aan de bel, maar de aanbestedingscommissie wuifde de bezwaren weg.

Maximale scores

Een zegsman van de Caesar Groep, dat zich net als Cap in de rechtszaak heeft gevoegd, legt kort uit waardoor het probleem ontstaan is: in een normale aanbesteding wint de economisch meest gunstige aanbieding. Daarbij spelen naast prijs- ook kwaliteitscriteria volgens een bepaalde weging een rol.

Probleem is dat IUC's de bestekken hebben gesimplificeerd. De inkopers willen op een makkelijke manier een uitvraag doen zonder vragen te hoeven formuleren waarvoor bij het beoordelen van de antwoorden inhoudelijke kennis nodig is van de desbetreffende instantie. Dan zouden ze steeds moeten overleggen met zo'n instantie. Daarom hebben ze een beperkt aantal criteria voor de prijsstelling (drie) en de te leveren kwaliteit (vijf) opgesteld waarbij een inschrijver door met de scoreknoppen te gaan schuiven makkelijk het maximaal te behalen aantal punten kan behalen. Bij een gelijke stand wordt er vervolgens geloot.

Onrust

In de praktijk blijkt dat bij deze drie aanbestedingen de inschrijvers massaal de maximale score hebben opgegeven. 'Daarna volgde er dus een loting om de leveranciers te selecteren. Dat kan en mag niet de bedoeling zijn van een aanbesteding, zeker als het om miljoenen per jaar gaat. De selectie behoort op een zorgvuldige manier te gebeuren waarbij iedereen evenveel kans heeft en de opdrachtgever ook weet wat die eigenlijk aan kwaliteit in huis haalt', aldus de woordvoerder van de Caesar Groep.

CGI, Atos en Capgemini behoorden tot de uitvallers; de Caesar Groep mocht sowieso niet meeloten omdat het bedrijf niet de maximale score had behaald. 'Wij hadden een andere prijs opgegeven dan de gevraagde prijs, ook om te kijken wat er dan ging gebeuren', zegt de woordvoerder.

De uitwerking van de nieuwe opzet heeft voor rep en roer gezorgd in de it-industrie, merkt hij. 'De rechtszaal zat gisteren bomvol Veel ict-bedrijven zijn woest op de gang van zaken; het meedoen aan aanbestedingen wordt op deze manier een bingo. Zij hopen dat CGI en Atos winnen. Zelfs bedrijven die nu hebben gewonnen, zoals Itac, OV Software en CIM Solutions, zijn niet blij met de gang van zaken. Die weten dat de kans groot is dat ze de volgende keer worden uitgeloot'.

Deurwaarders

De rechtbank in Den Haag doet op 16 december uitspraak of deze nieuwe manier van aanbesteden in strijd is met de aanbestedingswet. Inmiddels is een aantal vergelijkbare ict-aanbestedingstrajecten opgeschort, waaronder bij het Nationaal Archief en bij de Onderwijsinspectie.

Er is nog amper jurisprudentie over of het gebruik van een loterij als selectiemiddel is toegestaan in een tenderprocedure. Maar dat wat er is, is niet ongustig voor de ict-bedrijven. Begin september namelijk oordeelde de rechter dat het via een loterij kiezen van rijksdeurwaarders niet door de beugel kon: de aanbesteding moest worden stopgezet.

Compact inkopen

Het Rijk hanteert een nieuw inkoopbeleid waarbij er op een centrale, gebundelde manier via een Inkoopuitvoeringscentrale (IUC) wordt ingekocht voor ministeries, uitvoeringsorganisaties, baten-lasten-diensten en raden/adviesorganen. De vele inkooppunten in het land zijn in het kader van het programma Compacte Rijksinkoop per onderwerp gebundeld in twintig IUC's.

Dit moet een efficiëntere en goedkopere manier van aanbesteden opleveren, ook op ict-gebied. Voor veel afzonderlijke ministeries en andere rijksonderdelen is deze manier van inkopen erg wennen omdat de inkoop wordt uitgevoerd door een IUC waar de instanties niet onder hoeven te vallen. In dit voorbeeld verzorgt de IUC van het ministerie van EZ de inkoop van ict-huur voor drie niet EZ-onderdelen: CJIB, Raad van de Kinderbescherming en de Raad van State. De lopende inhuurcontracten van deze instanties liepen af.

Wil een rijksoverheidsinstantie ict-personeel inhuren of een resultaatgerichte opdracht (beheer of ontwikkeling) uitvragen dan zal die instantie zich moeten melden bij de desbetreffende IUC waar zij onder valt. Het doel van de IUC's is ook om zoveel mogelijk bestekken voor aanbestedingen te kunnen hergebruiken.

Bingo!

De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland die bij de bovenstaande drie aanbestedingen als coördinator namens IUC EZ is betrokken, was nog niet in staat een reactie te geven. Wel was het gehoorde verweer van de Rijksadvocaat in de rechtbank onder andere dat er niet willekeurig wordt geselecteerd, want inschrijvers moeten ook bij hun inschrijving referenties opgeven, en er een strafregelsysteem is opgezet. Indien een geselecteerde leverancier niet kan leveren wat is gevraagd, dan volgen eerst een gele kaart en daarna boetes, met als maximale straf uitsluiting van de raamovereenkomst.

Door: Computable